İstanbul metropolü denince akla gelen ilk yerlerden biri Levent’tir. Levent, bir tasarım-kenttir. İstanbul’da modern bir altyapıya sahip, çağdaş bir yaşam alanı olarak tasarlanmıştır. Bir anlamda çağın, İstanbul’a dokunduğu eldir. Bir prototiptir. Bu sebeple özgün bir tarihi vardır.
Memur, öğretmen, esnaf gibi orta gelirli yurttaşlar için modern düzenlemeye sahip bir yaşam alanı olarak kurgulanan Levent, sonrasında sinema, sanat ve edebiyat çevresinin ünlü simalarının burayı tercih etmesiyle ünlüleriyle ünlü bir semt oldu. Zeki Müren, Reşat Nuri Güntekin, Cüneyt Arkın, Türkan Şoray bunlardan bazıları.
Levent semtinin hikayesi, İstanbul’daki bir çok yer gibi bir çiftlik olmakla başlar.
1) Cezayirli Gazi Hasanpaşa’nın çiftliği
Büyükdere Caddesi üzerinde, Zincirlikuyu Mezarlığı’nın tam karşısında bulunup Maslak’a, Belgrad Ormanları’na doğru uzanan bölge, 1700’lü yıllarda üzerinde yerleşim bulunmayan ıssız bir bölgeydi.
İşte bu bölge, Sultan 1. Abdülhamit döneminde 1770-79 yılları arasında kaptanıderyalık yapan Cezayirli Gazi Hasan Paşa’nın idaresine verilince Levent’te tarihe merhaba demiş oldu.
Paşa, bu bölgeye bahçeler, kasırlar, binalar inşa ettirdi. Kendisine bağlı bir grup leventi de bölgenin güvenliğini sağlamak için yine buraya yerleştirdi. Leventler Osmanlı’da denizci askerlerdir. Ama aynı zamanda taşrada valilerin yanlarında bulundurdukları adamlara da levent denir. Buradaki leventler paşaya bağlı leventlerdir.
Bu leventlerden dolayı, bölge Levent Çiftliği olarak anılmaya başlandı.
(Cezayirli Gazi Hasan Paşa)
2) Çiftlikten kışlaya
Sultan 3. Selim’in orduyu modernleştirmek için yeniçerilere alternatif bir ordu kurma çabasını hepimiz biliyoruz. İşte Sultan, yeni kuracağı orduya kışla için Levent Çiftliği’ni belirlemiştir. Burayı belirlemesinin nedeni, çiftliğin İstanbul’dan uzak olması özellikle de yeniçerilere uzak olmasıdır. Malum, Nizamı Cedit (Yeni Düzen) adı verilen bu yeni ordunun ileride yeniçerilerin yerine geçmesi planlanıyordu.
Çiftlik, Nizamı Cedit’in kurulduğu yıl olan 1792’de kışla olarak yeniden düzenlendi ve faaliyete geçti. Aynı zamanda kışla civarında askerin silah ihtiyacını karşılamak için tüfek ve kasatura fabrikaları kuruldu. Levent Çiftliği böylece Levent Kışlası olarak anılmaya başlandı.
(Nizamı Cedit geçit töreni)
3) Bir seyyahın gözünden Levent Kışlası
1792-98 yılları arasında Fransa’nın gönderdiği bir heyetin başkanlığını yapan ve uzun bir süre İstanbul’da kalan Dr. Oliver Levent Kışlası’nı ziyaret etmişti. Oliver’e göre bölgede son derece güzel bahçeler ve bakımlı büyük binalar vardı. Kışlada ise 1200 askerden kurulu bir piyade kıtasıyla, topçu ve süvari topçularından oluşan 4 bin kişilik bir kuvvet bulunuyordu.
(Levent Kışlası’na dair eski bir gravür)
4) Yeniçeriler Levent Kışlası’nı yakıp yıkıyor
Dr. Oliver’in bu gözlemleri 1798 yılına aitti. Nizamı Cedit Ordusu zamanla daha da güçlenmiş 27 bin askerden oluşan bir kuvvet haline gelmişti.
1807 de gerçekleşen Kabakçı Mustafa İsyanı sonrası yeniçeriler Sultan 3. Selim’i tahttan indirirdiler. Bir yıl sonra da katlettiler. Ve Nizamı Cedit Ordusu’na ait İstanbul’da ne varsa yakıp yıktılar. Tahmin edebileceğimiz gibi kışlada bu yıkımdan nasibini fazlasıyla aldı.
Sonuç olarak 1940 lı yıllara kadar kışlanın bulunduğu alan, yer yer tarım yapılan boş bir arazi olarak kaldı.
5) Kışla alanı örnek bir kentleşme modeli olarak kullanılıyor
Emlak Bankası 1947 yılında kışla arazisi üzerine bir kısmı tek bir kısmı çift katlı ve bahçe içinde olan 400 konutun temellerini attı. Amaç, İstanbul içinde bilhassa orta gelirli yurttaşların yaşayacağı, modern altyapıya sahip bir yaşam alanı oluşturmaktı. Buna uygun olarak semt içinde çarşı, okul, cami, sağlık ocağı gibi yapı ve alanlar oluşturuldu.
6) Levent’ler çoğalıyor
Ortalama maaşın 500 lira civarında seyrettiği bir devirde tek katlı, bahçeli bir konutun 14 bin lira civarında olması konutlara olan talebi arttırmıştı. Talep yoğun olunca da 1950 lilerin başlarında Maslak tarafına doğru 2. 3. ve 4. Levent binaları inşa edilmeye başlandı. 2. ve 3. Levent binaları daha çok villa tipinde olmasına rağmen yine de orta gelirli grubu hedeflemekteydi. Havuzlu villaların yanında çok katlı apartmanlarıyla dikkat çeken 4. Levent binaları, 1960’tan itibaren sahiplerine teslim edilmeye başlandı.
(Bir 4. Levent apartmanı)
7) Cumhuriyet sonrası İstanbul’un kamusal alandaki ilk sanat örnekleri
4. Levent binaları diğer Levent binalarından apartman tarzıyla ve cephelerini süsleyen mozaik panolarla ayrılır. Binaları süslemek amacıyla dönemin usta isimleri Bedri Rahmi Eyüboğlu, Nurullah Berk, Ferruh Başağa, Sabri Berkel, Ercüment Kalmık ve Eren Eyüboğlu tarafından yapılan bu mozaik panolar, Cumhuriyet sonrası İstanbul’un kamusal alandaki ilk sanat örneklerini oluştururlar. Binaların yola bakan ön ve arka cephelerini süsleyen bu mozaikleri hala görmek mümkündür.
8) Ünlüleriyle ünlü semt
Levent’ten Levent’e ikamet eden kişilerin profili değişiyordu.
1. Levent’te daha çok orta gelirli memur, subay, öğretmen, yazar ve esnaflar otururken daha lüks ve pahalı olan, havuzlu villalara sahip 2. 3. ve 4. Levent’te üst gelirliler oturuyordu.
Mesela 1. Levent’te Türkolog Ahmet Caferoğlu, Nimet Çalapala, Şukûfe Nihal, Reşat Nuri Güntekin ikamet ediyordu. Reşat Nuri’nin oturduğu sokağın adı bugün Çalıkuşu Sokağı’dır.
Cüneyt Arkın, Türkan Şoray gibi Türk sinemasının efsane isimleri 3. Levent’ti tercih ediyorken, Türk sanat müziğinin klasik ismi Zeki Müren ise 4. Levent’i tercih ediyordu.
9) Levent Çarşısı
Levent komple bir yaşam alanı olarak tasarlandığı için iki katlı dükkanlara sahip bir çarşısı da bulunur. Büyükdere Caddesi’nden Levent’e giriş olan Çarşı Caddesi adını bu kullanımından alır.
Bu dükkanlardan birinde Aziz Nesin, semtin ilk kitap dükkanını açmıştı. Kitap satışıyla geçinemeyeceğini anlayınca da dükkanı gazete bayisine dönüştürmüştü.
10) Günümüzde Levent
Levent, bir müze-kent olarak yaşamalıydı. Çünkü İstanbul’da örnek şehirleşmenin bir numunesi olarak doğmuştu. Ne yazık ki bir çok iyi şey gibi bu da olmamıştır. Özellikle 1990 lardan sonra bölgede yaşanan baş döndürücü değişim Levent’in kaderini belirlemiştir.
2. Köprü bağlantı yolunun ve önemli iş merkezlerine ulaşan Maslak güzergahının buradan geçmesi, gökdelenlerin inşa edilmesi Levent’i bir rant bölgesi haline getirmiştir. Sonuç olarak semt bu durumdan fazlasıyla etkilenmiş, 700 Levent evinin 210’u iş yerine dönüştürülmüştür.
Levent nasıl gezilir?
Levent gezinize baştan başlamanız lazım yani 1. Levent’ten. Bunun için Büyükdere Caddesi üzerinde bulunan Levent durağında inmeli, Levent’in girişini oluşturan Çarşı Caddesi boyunca yürümelisiniz. Cadde sizi Levent Çarşı Meydanı’na ulaştıracak. Çevresinde yeme-içme mekanlarının bulunduğu meydanın ortasında Gelecek İçin Elele adlı bir heykel bulunur. Meydanın üst tarafında bir zamanlar Reşat Nuri Güntekin’in ikamet ettiği Çalıkuşu Sokağı’na girin. Sokak boyunca yürüyün. Sonrasında belli bir rotayı takip etmeden sokaklarda kaybolabilirsiniz.
1. Levent’te bazı binalar ilk yapıldığı gibiler. Bu binalara özellikle dikkat etmeniz tavsiye edilir. Çoğu binada ne yazık ki ilk yapıldığı gibi değil. Bir takım ajanslar, mağazalar tarafından kullanılıyorlar.
Sonrasında istikametiniz 4. Levent olmalı. 2. ve 3. Levent’ler yüksek duvarlar ardına saklanmış havuzlu villa tipinde olduğu için oraları gezmeseniz de olur.
4. Levent’teki gezinizde apartmanların yola bakan ön ve arka cephelerindeki mozaik panolara özellikle dikkat edin. Yaklaşık 20 taneler.
Bu yaziya 15 yorum yapilmis.
Yorum yapmak istermisiniz?
———————————————————–
————————————————————
———————————————————-
———————————————————-
———————————————————
———————————————————
———————————————————
——————————————————–
————————————————————
——————————————————–
———————————————————
———————————————————–
——————————————————-
———————————————————–
——————————————————–
————————————————————
YAZI ETİKETLERİ
———————————————————-
Emine Ökmen says:
Çok güzel bir anlatım. Bütün süreçte yolculuk yaptım. 🙏
ismail says:
Bu güzel anlatım ve değerli bilgiler icin cok teşekkürler 3 yıldır 4.leventte oturuyoruz. Semtin tarihini araştırmak yoğunluk ve belki yılgınlıkdan hic aklımıza gelmemisti. Kızımızın ödevi icin bilgi toplarken yazınıza rastladım cok beğendim. Elinize yüreğinize sağlık…
Ramazan Bedük says:
Teşekkürler İsmail Bey.
Aydan says:
1957 den beri leventte oturuyorum
Sehirde inci tanesi sahip cikalim
Yazi icin tesekkur
Aydan says:
1957 yilindan beri leventte oturuyorum
Orayida ist gibi bozmak isteselerde sehirde inci tanesi hicbir yere degismem
Boyle bir yazi icin de tesekkur
süleyman says:
Çok teşekkürler,beni 1972,74 yıllarına götürdünüz bu yillarda okurken arkadaşlarla iki yil güvercin sokakta oturmuştuk çok ğüzel günerimiz anılarımiz var ,o yıllar levent kalabalıği olmayan ,sakın ,sessiz ,ğüzel bir yerdi anilarımızı h atırlattığınız için teşekkürler
elif sonmez says:
Harika yazınız için teşekkürler.
Süheyl Açıkel says:
Resimlerle bezediğiniz tanıtım yazınız harika. Ne şanslıyız ki çocukluğumuzda Levent’in tadını çıkaranlardanız.
Levent de artık kalabalık ve ranta yenik düşmekte, o canım evler birer iş yerine dönüştü.
Semih Bilgin says:
Çok teşekkürler…Profi K.A.Aru mirası KOŞUYOLU için de bir yazı lütfen…
Ramazan Bedük says:
Teşekkürler. Güzel fikir. Koşuyolu’nun da yer yer Levent’e benzer yer yer farklı, güzel bir hikayesi var.
Deniz says:
Harika yazınız için teşekkürler.
Ramazan Bedük says:
Güzel yorumunuz için teşekkürler.
Ali says:
Çok teşekkürler, çok güzel anlatmışsınız. Çocukluğumda bir Levent sözcüğü duyardım ama yerini bilmediğim için bir şey anlamazdım şimdi annemin 4. Levent’ten bahsettiğini anlıyorum. Günümüzde ilk dört Levent yetmedi 5. Levent başladı
Ramazan Bedük says:
Teşekkürler güzel yorumunuz için.
Nuray unver says:
Levent ten arikoy’e tasinmak bir maceraydi. Simdiden ozledim oralari😭