Taşıdığı silaha değmez bir balığın hikayesi

Yukarıdaki  balık, “taşıdığı silaha değmez bir balık”

Ben değil, Evliya Çelebi söylüyor seyahatnamesinde, kılıçbalığını anlatırken. Kılıç gibi bir silahı taşıdığına göre akıllı, savaşkan, ağları yırtan bir balık bekliyor herhalde. Nasıl avlandığını görünce hayalkırıklığına uğramış olmalı.

Bir adam Beykoz civarında gemi direğinin tepesine oturup gözcülük edermiş, elinde kocaman bir taşla. Beklermiş sürüler halinde Marmara’ya akın edecek  kılıçbalıklarını. Ve Karadeniz’in dalgalarından kurtulan kılıçbalıkları Marmara’ya girdiklerinde, adam elinde ki taşı kılıçbalıklarının arkasına atarmış. Taş denize, tummm diye düşünce zavallı balıklar selamettir diye limana doğru kaçarlar, orada tuzak olarak kurulan ağlara  yakalanırlarmış. Sonra balıkçılar kayıklarla ağlara doğru yaklaşır, ellerindeki tokmaklarla balıkları vura vura öldürürlermiş.

Sonrasında der işte Evliya Çelebi, “kılıçbalığı taşıdığı silaha değmez tembel bir balıktır” diye. Çelebi, balığın denizdeki haline değilde tavadaki haline 10 üzerinden 10 vermiş olmalı ki ekler: … sarmısaklı ve sirkeli taratorla pişirilirse gayet nefis bir yemek olur.

Devletlü balık

Eti beyaz ve dolgun olan kılıçbalığı İstanbul’un uzun zamanlar en gözde balığı olur. Sultan 2.Mahmut bu balığın etini çok beğenir ve sofrasından eksik etmez. Haliyle padişahın bu tercihinden dolayı, devlet ricali arasında konak ve saraylarda konuklara ikram edilen  en makbul balık olur. Neredeyse kılıçbalığı, balıklar arasında devletlülerin mekanında resmi bir statüye  kavuşmuştur.

Öyle ki diğer balıklar avlanınca Balıkpazarına gönderilir, kılıçbalığı deniz gümrüğü nezaretine gönderilirdi. Oradan dağıtılırdı, Galata’ya, Eminönü’ne.

Kılıçbalığı 1935 yılına kadar dalyanlarda avlanırken, bu tarihten sonra zıpkınla avlanır. 1946’dan sonra da çok azalır. 1947’de 15 kilodan ufak balıkların avlanması yasak edilir.
Ama ne çare, aşırı avlanma devam eder. Ve Marmara’nın Evliya Çelebi’ye konu olan, bir arada devletlü olan bu güzel balığı, Marmara’da tarihin serin sularına karışır.

Not: Bu yazı  29 Mayıs tarihinde BİRGÜN gazetesinde yayınlanmıştır.

İlgili link:http://www.birgun.net/earth_index.php?news_code=1275097175&year=2010&month=05&day=29