Cami mimarisini anlamak için 7’den 70’e bir kitap: “Cami”

İstanbul’un kentsel mimarisine merak salanlar için mimari terimler çoğu zaman can sıkıcıdır. Çünkü hangi mimari terimin yapının neresine denk düştüğünü çoğu zaman kavrayamazsınız. Mesela bir cami içine girersiniz, elinize bir rehber kitap alırsınız kemerlerden, sütunlardan, ana, yarım ve çeyrek kubbelerden, kasnaklardan, fil ayaklarından, ağırlık kulelerinden ve bunların birbiriyle olan bağlantılarından bahseder durur. Okursunuz ama tüm bunların birbiriyle bağlantısını kurmanız zordur. O bağlantıyı kurmanız için caminin yapım sürecini bilmeniz gerekir çünkü.

Bir kubbe hikayesi

Osmanlıda mimarinin hikayesi aslında bir kubbe hikayesi.  Ana fikir gökkubbeyi temsil eden tek bir kubbe altında, olabildiğince geniş cemaati toplamak olunca kubbenin de olabildiğince büyük olması gerekiyor. Büyük kubbe ise onun taşınma sorununu ortaya çıkarıyor. Öyle ya yerden 40-50 metre  yükseklikte 25-30 metre çapındaki kubbe yüzlerce yıl dimdik ayakta durmalı. Şiddetli depremlere sallanmadan göğüs gerebilmeli. İşte tek başına bu sorun bile mimarlıkta ciddi bir bilgi ve birikim gerektiriyor. Onun için, Osmanlı kubbeyi büyüttüğü oranda mimaride ustalaşıyor.

Çünkü büyük kubbe kendisini taşıyabilecek kemerlerden, fil ayaklarından, yarım ve çeyrek kubbelerden, ağırlık kulelerinden, sütunlardan oluşan devasa bir taşıma sistemi istiyor. David Macaulay “Cami” adlı kitabında kubbeyi ayakta tutan bu taşıma sisteminin her bir elemanının sırasıyla nasıl oluşturulduğunu, kubbenin kasnağa nasıl oturtulduğunu illüstrasyonlar eşliğinde anlatıyor.

1500’lü yıllarda cami, han, medrese, kervansaray ve türbeden oluşan bir külliyenin mimari olarak nasıl yapıldığını illüstrasyonlar eşliğinde anlatan “Cami” 7’den 70’e herkes için yazılmış bir kitap. Cami ve külliye mimarisini anlamak isteyen büyükler için çekirdek  gibi. Bir saatlik çıtlamayla bitiyor. Ama sonuçta bir külliyenin oluşum aşamalarını, bütün mimari kavramların birbiriyle olan bağlantısını film şeridi gibi tasarlamanızı sağlıyor.